امام خوبي‌ها؛ شاعر مهرباني‌ها

خبرگزاري آريا - موسيقي ما – هر سال همزمان با نيمه خرداد، غم بزرگي در دل دوباره جان مي گيرد.  غم ارتحال بنيانگذار کبير انقلاب اسلامي ايران که با رهبري خود بساط شاهنشاهي را در ايران برچيد و نقطه عطف مبارزه با ظلم در تاريخ شد. حضرت امام خميني (ره) در دنيا به عنوان يک رهبر ديني و سياسي بزرگ شناخته مي شود اما ايشان برخلاف تمامي سياستمداران دنيا طبع لطيفي داشتند و سروده هاي بسيار زيبايي را از خود به يادگار گذاشته اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شايد کمتر کسي بداند که حضرت امام خميني (ره) در قالب هاي مختلف شعر آثار زيبايي دارند که از لحاظ محتوا بسيار عميق و فارغ از جغرافياي زمان هستند. در اين گزارش به بهانه سالروز درگذشت حضرت امام خميني (ره) نگاهي بر اشعار و سروده هاي ايشان داشته ايم که در ادامه مي خوانيد:
*ديوان اشعار امام خميني (ره)
اولين اشعار امام (ره) 18 روز پس از رحلت ايشان توسط فرزندشان سيد احمد خميني براي انتشار در اختيار روزنامه کيهان قرار گرفت که غزلي چهارده مصرعي با مطلع «من به خال لبت اي دوست گرفتار شدم» بود. اين اشعار به سرعت بازتاب گسترده اي در ميان مردم و رسانه هاي بين المللي پيدا کرد. چرا که خيلي ها وجهه رهبري، فرماندهي و مديريتي را از اين پيشواي ديني بزرگ ديده بودند و سروده هايي چنين زيبا و عاشقانه برايشان جالب بود.
انتشار اين سروده ها رسانه هاي بين المللي را به تحسين واداشت و روزنامه نيويورک تايمز نوشت که اين غزل امام خميني (ره) در آخرين شماره هفته نامه سياسي – هنري New Republic منتشر خواهد شد. ترجمه اين غزل هم توسط «ويليام چيتيک» مترجم و متخصص متون کلاسيک عرفاني، فلسفي اسلامي براي آن هفته نامه انجام شده بود. در ادامه ديوان اشعار رهبر کبير انقلاب اسلامي ايران به همت موسسه تنظيم و نشر آثار ايشان در 438 صفحه منتشر شد. اين کتاب شامل 6 فصل يعني غزليات، قصايد، رباعيات، مسمط ترجيع بند و اشعار پراکنده بود و عمده اين اشعار در سبک عراقي هستند.
*جزئيات ديوان اشعار
اشعار امام خميني در قالب اوزان عروضي شعر فارسي است. اما همان طور که در مقدمه ديوان ايشان اشاره شده، اشعار موجود، همة اشعار امام خميني(س) نيست و بسياري از اشعار وي در سفرها و نقل و انتقالات دوران زندگي ايشان خصوصاً در زماني که ساواک به منزل ايشان در قم حمله ور شد از بين رفته يا مفقود شده است. بسياري از اشعار موجود نيز از طريق ارادتمندان و دوستان ايشان جمع آوري شده است. در اواخر عمر پر برکت امام، بنا به خواهش و اصرار خانم دکتر فاطمه طباطبايي (عروس امام و همسر مرحوم حجت الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني)، حضرتش اشعاري سروده اند که همه آنها باقي است و در ديوان ايشان آمده است.
متأسفانه اشعار ديوان امام، فاقد تاريخ دقيق است و نمي توان ديدگاه عرفاني او را در عرصه شعر با حوادث و وقايع زندگي پر ماجراي وي مقايسه و تحليل و تفسير کرد. با اين وجود به طور کلي مي توان از فحواي اشعار، مواردي را که مربوط به دوران جواني و قبل از مرجعيت ايشان است با اشعاري که بعد از مرجعيت و در دوران مبارزه با نظام ستمشاهي و بعد از آن سروده اند تا حدودي مشخص نمود.
به نظر مي رسد تمامي اشعاري که امام با نام مستعار«هندي» تخلص کرده اند مربوط به دوران جواني و قبل از مرجعيت ايشان باشد. تعداد غزلها و اشعاري که تخلـــص«هـــندي» دارد بالغ بر ده مورد است.
 
*غزل هاي امام
غزلهاي امام همگي در حال و هواي غزلهاي عرفاني فارسي با همان واژگان و اصطلاحات و مفاهيم سروده شده است؛ البته بعضي واژگان جديد نيز در آنها ملاحظه مي شود. در بعضي از غزلهاي امام، ابياتي از غزلسرايان نامدار مورد اقتباس قرار گرفته که به پاره اي از آنها در مقدمه ديوان ايشان، اشاره شده است.
همان طور که آمد، بيشترين سروده هاي امام در قالب غزل است. غزل، در تاريخ عرفان ايران يکي از مهمترين قالبها براي بيان مضامين عرفاني است. از همين نکته مي توان دريافت که عرفان چه جايگاهي در انديشه امام دارد. بنا بر آنچه در مقدمه ديوان امام آمده، اشعار مفقوده ايشان عمدتاً در شکل غزل بوده است. از طرف ديگر، کمتر کتاب يا سخنراني از امام سراغ داريم که خالي از نکات عرفاني باشد. بلکه مي توان گفت تمامي آثـــار ايشان بر پايه هاي مستحکم عرفان بنا شده است. اما غزليات امام، ناله و فرياد عاشق دلسوخته اي است که از فراق معبود و محبوب مي نالد. او همه چيز را در معشوق خويش مي بيند و مي جويد. تمام عالم و هرچه در آن است فقط اگر او را به محبوب نزديک کند ارزش دارد ولاغير. غزليات امام يکسر عشق است و عرفان و از اين لحاظ کمتر شاعر عارف يا عارف شاعري را سراغ داريم که غزلياتش همه وقف عشق و يار و دلدار باشد. از همين منظر، مسايل و نکات اجتماعي و نيز استعاره و مطايبه سياسي در غزليات امام نسبت به ساير غزلسرايان کمتر به نظر مي رسد. شايد بتوان اکثر غزليات امام را منسوب به دوراني دانست که آن مهاجر بزرگ در وادي سير و سلوک، عزم سفر من الخلق الي الحق را داشته است. همچنين آن مرد الهي هم به لحاظ زماني و تاريخي و هم به علت اتکاء به خداوند و شجاعت بي مانند، نيازي به استفاده از استعاره سياسي نداشت و اگر لازم مي ديد که از ستمگري حکومت و اقويا انتقاد کند، آشکار و صريح به اين کار مي پرداخت. با همه اينها، نکات خاصي که وجهه اجتماعي و سياسي دارد در غزليات او به چشم مي ايد که به بعضي از مهـــمترين آنها اشاره مي شود؛ با اين تذکر که نکات اجتماعي و سياسي مورد نظر امام ـ چه نکات مثبت و چه نکات منفي ـ همه از اين مـــنظر مطرح شده اند که چگونه در قرب سالک به معبود تأثير مي گذارد.
 
علاوه بر مفاهيم عاشقانه و سياسي مضامين ديگري نظير جهاد، رياکاري و گسستن از خلق، حرکت و عمل، تحرک جواني و بشارت و... در غزل هاي حضرت امام (ره) وجود داشت.
*رباعيات
در ديوان امام خميني، 117 رباعي به چاپ رسيده است که صرف نظر از رباعياتي که خطاب به عروس خود(خانم طباطبايي، همسر مرحوم حاج سيد احمد خميني) سروده اند، داراي ويژگي اجتماعي و سياسي آشکاري است که در پي مواردي از آن مي‌آيد.
رباعياتي درباره جمهوري اسلامي و بشارت هايش، رياکاري صوفيان، تعلقات و عناوين ديني، فلسفه و نقص سلوک هم توسط ايشان سروده شده و در ديوان اشعارشان موجود است.
*قصيده
در ديوان امام خميني سه قصيده به چاپ رسيده است. در شعر فارسي، قصيده نوعي از شعر است که معمولاً با وصف طبيعت آغاز مي شود، از 16 بيت بيشتر است ـ گاه بالغ بر دهها بيت مي شود ـ و عمدتاً در مدح و منقبت يا ذم کسي کاربرد دارد. ادب فارسي پر است از قصايد بسيار زيبا که توصيف طبيعت در آنها بسا که از موضوع مدح يا ذم اشخاص به مراتب بيشتر است. اما در هر سه قصيده امام، موضوع مدح (حضرت فاطمه زهرا(ع) و حضرت فاطمه معصومه(ع) در يک قصيده و حضرت مهدي موعود (عج) در دو قصيده بعدي) آنچنان با عشق و شور وصف شده اند که توصيف طبيعت در اين قصايد فقط زمينه اي است که بر جذابيت مدح مي افزايد.
پير جماران (ره) در ميان قصايد خود به توصيف شهر قم اشاره ويژه اي داشته است.
*مسمط
در ديوان حضرت امام دو مسمط وجود دارد. مسمط نوعي از شعر است که شاعر، بين چهار تا ده مصراع را بر يک قافيه بياورد و سپس مصرع ديگري با قافيه ديگر رديف کند و اين قافيه در بين مصرعهاي هم قافيه، تکرار شود. هر دو مسمط امام، همان حال و هواي قصايد ايشان را دارد و تغيير شکل بيان، تأثير چنداني بر محتواي شعري ايشان نداشته است الا اينکه در مسمط اول از واژگان و اصطلاحاتي استفاده شده است که در قصايد فارسي سابقه ندارد و مربوط به شرايط زماني و واژگان مرسوم روز بوده است، مانند «فرمان شليک»،« بمباردمان»،« ناپلئون» و غيره.
*ترجيع بند
در ديوان حضرت امام، فقط يک ترجيع بند، وجود دارد. ترجيع بند نوعي از شعر است که در آن، شاعر، چند غزل يا چند بند شعر در بحر موافق با قافيه هاي مختلف بياورد و در هر بند، بيتي را با قافيه اي ديگر، تکرار کند. اين بيت تکراري را ترجيع يا برگردان گويند. تنها ترجيع بند امام به نام نقطه عطف معروف شده است زيرا ترجيع يا بيت تکراري آن چنين است:
اي نقطه عطف راز هستي بر گير ز دوست، جام مستي
اين ترجيع بند، به صورت آشکار، نکته سياسي يا اجتماعي ندارد لاکن يکي از بندها يا غزلهاي آن را مي توان تا حدودي با زندگي سياسي پير دير اين سرزمين مقايسه کرد.
 
*قطعات و اشعار پراکنده
اکثر قطعات و اشعار پراکنده اي که در ديوان حضرت امام به چاپ رسيده است داراي صبغه عرفاني است. دو قطعه از اين قطعات در وصف يادگار امام و همسر ايشان است که مشخص است بنا به خواهش عروس امام، سروده شده است. در انتهاي يکي از دو قطعه مزبور، شاعر با طـــنز لطيفي مي گويد:
دخترم شعر تازه خواست ز من معـــر گفتم کــه يادگار بود
يکي از قطعات اين بخش از ديوان، داراي تخلص«هندي» است و از فحواي آن نيز معلوم است که به دوران جواني امام بر مي گردد. در ميان اين اشعار، تک بيتي نيز در باره حج وجود دارد که خالي از نکته اجتماعي نيست هرچند مفهوم آن عميقاً عرفاني است:
روي تو کعبه دل عشاق زنده است دل مرده آن که طي طريق حجاز کرد
 
*طنز
نکته جالب تر براي مخاطبان اين است که حضرت امام خميني (ره) در زمينه سرودن اشعار طنز، با وجود عدم تعدد اما تبحر داشتند. قطعه شعر طنزي در ميان اين قطعات به چشم مي خورد که يک مورد استثنايي است. در اشعار امام ـ همين طور در سخنان ايشان ـ طنز و نکات لطيف بسياري وجود دارد که بررسي آن فرصت ديگري را مي طلبد؛ لاکن اين مورد حاوي طنزي آشکار و اجتماعي است که مي توان گفت مهمترين شعري است که در ميان قطعات و اشعار پراکنده، داراي وجهه قوي اجتماعي و سياسي است. اين قطعه، به دوران تحصيل در حوزه علميه قبل از انقلاب اسلامي، اشاره دارد:
قم بدکي نيست از براي محصـل سنگک نرم و کباب اگــر بگــذارد
حوزه علميه داير است وليـــکن خان فرنــگي مآب اگــر بگــذارد
هيکل بعضي شيوخ قدس مآب است عينک با آب و تاب اگــــر بگذارد
ساعت ده موقــع مطالعـــه ماست پينکي و چرت و خواب اگــر بگذارد
 
*ديدگاه ساير شاعران
بسياري شاعران درباره سروده هاي بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران روي اين موضوع تأکيد دارند که سرودن چنين اشعاري توسط يک شخصيت سياسي جالب است و چنين نظراتي دارند. حميد سبزواري در اين باره گفت: امام خميني(ره)، يک شخصيت ممتاز سياسي- مذهبي بودند و به خاطر صداقتي که بين مردم و ايشان وجود داشت، خود را به عنوان شاعر معرفي نمي کردند. شخصيت عرفاني امام در شعرشان موج مي زند که وي را به شاعري عارف تبديل کرده است. عرفان، انسان را به جايگاهي والا مي رساند و به همين واسطه، اشعار امام نجات بخش جامعه خواهند بود.
جواد محقق نيز معتقد است: شعر امام خميني(ره)، در ادامه آثار شاعران حوزوي سروده شده و از سبک شعري عالمان ديني پيروي کرده است. عرصه شعر علماي مذهبي، مانند شاخه اي تناور از شعر فارسي سر برآورده است. اين گروه، بهترين اشعار را به ادبيات فارسي عرضه کرده اند.با اين حال، بسياري از اين شعرا ناشناخته اند.
نظر عبدالجبار کاکايي هم اين است: امام خميني(ره)، داعيه شاعري نداشتند و پايبند انتشار آثارشان نبودند. علماي مشهوري چون؛ خواجه نصير طوسي، حاج ملاهادي سبزواري، علامه طباطبايي و شهيد مطهري در کنار پرداختن به علم، به سرودن شعر هم مي پرداختند. اما امام در دوران جواني با غزليات و قصايد خود، در بين طلاب شهرت داشتند. اشعاري که ايشان در جواني سروده اند از لحاظ زبان و تکنيک، و اشعاري که بعد از آن سروده اند، از لحاظ محتوايي قابل اهميتند.
رحيم زريان نيز در اين باره گفت: اشعار امام خميني(ره)، متاثر از حافظ و مايه هاي عرفاني اشعار اوست. غزليات و رباعيات ايشان قوي، ناب و تاثيرگذارند و مضامين عرفاني و مذهبي در اشعار ايشان وجود دارند. امام خميني(ره) قبل از آنکه به عنوان سياستمداري توانا شناخته شوند، شخصيتي صاحب نظر در فقه، فلسفه و عرفان بودند که توانايي ايشان در شعرسرايي، پس از رحلتشان آشکار شد.
محمدعلي بهمني هم يکي از مهم ترين دلايل استقبال از اشعار امام خميني(ره) را شخصيت ايشان دانست و افزود: به همين دليل، بايد با توجه به جايگاه امام، بعضي از شعرها از ديوان ايشان حذف و استواري اشعارشان حفظ شود؛ چون بعضي از اشعار، ممکن است براي زمان کوتاهي باارزش باشند و پس از آن اهميت خود را از دست بدهند؛ اين نکته درباره همه شاعران صدق مي کند و هرگز از ارزش ساير اشعار نمي کاهد و چه بسا باعث توجه بيشتر به قوت ساير اشعار نيز بشود. اما در کل، غزليات امام خميني(ره) از پختگي و استواري خاصي برخوردارند.
کامران شرفشاهي نيز در اين باره اظهار داشت: اشعار امام خميني(ره)، شان ادبيات و شعر را در ديدگاه جامعه بالا برد. امام، در اوج تواضع خود را شاعر نمي دانستند، اما آثار ايشان سرشار از شور عرفاني و تعاليم ديني است. در واقع، شعر مجالي براي بيان برخي از عقايد و انديشه هاي امام بوده است.
سعيد بيابانکي هم با اشاره به اين نکته که در زمان حيات امام خميني(ره)، کمتر کسي از شاعربودن امام اطلاع داشت و با چاپ اولين شعر ايشان در روزنامه کيهان، خبر شعرسرايي امام منتشر شد، گفت: به دليل عجله کردن در انتشار اشعار امام، آثار ايشان بدون کارشناسي منتشر شد، در صورتي که اگر گزيده اشعار امام منتشر شود، ارزش آن بيشتر خواهد بود.
اما صابر امامي اشعار امام خميني(ره) را متاثر از سبک عراقي دانست و گفت: ايشان با استفاده از مضامين عرفاني، به هنجارشکني، نوآوري و جسارت در شعرگويي پرداخته اند. امام ادعاي شاعري نداشتند، ولي در ادامه اسطوره هاي شعر فارسي مانند؛ سعدي، حافظ و مولوي به خلق اثر پرداختند. ما در آثار امام خميني(ره)، آشکارا شاهد سنت شکني در شعر، توسط يک عالم ديني هستيم که اين ويژگي، سروده هاي امام را ممتاز کرده است.
عباس چشامي نيز معتقد است: عرفان گرايي به سبک حافظ گرته برداري از مباحث فلسفي ملاصدرا، از خصوصيات آثار ادبي امام خميني(ره) است. اين ويژگي، وابسته به درک عرفاني ايشان است. همچنين بهترين اشعار امام، در دوران ميانسالي ايشان سروده شده اند.
امير مرزبان در آخرين اظهارنظر درباره ديوان اشعار امام خميني(ره) گفت: ذوق عرفاني و بلاغت اشعار حافظ، در ديوان شعر امام خميني(ره) نمايان است. استفاده از مضامين فلسفي و زبان کهن، از خصوصيات اشعار ايشان است. بنابراين نبايد غزليات امام را با اشعار دوره هاي جديد مقايسه کرد. همچنين بسياري از سروده هاي ايشان، از نظر آئيني از جايگاه خاصي برخوردارند.
مجموعه نظرات شاعراني که ديدگاهشان را با ايبنا در ميان گذاشتند، اين انگيزه را ايجاد مي کند که در اين روزها و به ياد امام خميني(ره) ديوان اشعارشان را مرور کنيم و از اين زاويه به تماشاي شخصيت ادبي ايشان نيز بنشينيم.
 
*کدام خواننده ها آثاري از امام خميني (ره) را اجرا کرده اند؟
دکتر «محمد اصفهاني» يکي از خواننده هايي است که شعري از حضرت امام خميني (ره) را اجرا کرده است. او در آلبوم «فاصله» قطعه «شکوه» را با شعر پير جماران خواند. اين همان شعر معروف حضرت امام با مضمون «انتظار فرج از نيمه خرداد کشم» است که در ميان مخاطبان معروف شده است. موسيقي آن قطعه اثري از «عليرضا کهن ديري» بود. همچنين محمد گلريز که سابقه ديدار با حضرت امام را دارد، قطعاتي با اشعار ايشان را اجرا کرده است.

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۵۴۸۴۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اجرای طرح توسعه خدمات فرودگاهی در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی

با اجرای طرح توسعه خدمات فرودگاهی در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، امکان ارائه خدمت به بیش از ۳ هزار نفر در روز فراهم شد.

به گزارش «تابناک»، حامد احتسابی، رئیس هیات مدیره و مجری خدمات فرودگاهی با بیان اینکه به منظور افزایش ارائه خدمات فرودگاهی قرارداد‌های جدیدی با شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی منعقد کرده‌اند، گفت: سالانه ۱۵ میلیون مسافر از فرودگاه امام خمینی راهی سفر می‌شوند که در قالب تفاهم نامه بین شرکت ناو آویژه پارس و شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی بخشی از این مسافران از جایگاه CIP استفاده می‌کنند.

وی افزود: همچنین در قالب قرارداد با شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی در دو فروگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد و فرودگاه مهرآباد هم خدمات CIP به مسافران ارائه می‌شود.

احتسابی در ادامه گفت: همزمان با راه اندازی فاز دوم شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی و افزایش تعداد مسافران به ۵۰ میلیون نفر در سال و افزایش ورود گردشگران در حوزه سلامت، سیاسی و اقتصادی، روند ارائه خدمات به مسافران افزایش یافته است.

وی افزود: ارائه خدمات ویزا به مسافران و خدمات ارزی و ترانسفر رایگان از در فرودگاه امام خمینی تا مقصد از جمله خدمات فرودگاهی است که در پرواز‌های بین المللی راه‌اندازی شده است.

رئیس هیات مدیره تاوآویژه پارس تاکید کرد: میانگین بین ۳ تا ۴ هزار مسافر در بخش پرواز‌های بین المللی از خدمات CIP فرودگاه استفاده کرده‌اند که در نوروز، پیک تعداد مسافرانی که این خدمت را دریافت کرده‌اند به ۳ هزار و ۲۰۰ نفر رسید.

وی در خصوص هزینه خدمات فرودگاهی گفت: مبلغ ورودی برای هر نفر ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است که طبق بررسی‌های صورت گرفته، خدمات فرودگاهی که به این دسته از مسافران ارائه می‌شود، برابر و حتی بیشتر از خدمات CIP کشور‌های خارجی است چراکه هزینه ارائه خدمات تشریفات در کشور‌های خارجی برای هر مسافر بین ۵۰ تا ۷۰ دلار است.

احتسابی در پاسخ به سوالی درخصوص قرارداد‌های جدید با شرکت فرودگاه‌ها برای ارائه خدمات فرودگاهی و تشریفات گفت: در تلاش هستیم که خدمات فرودگاهی و CIP را به صورت شرکت‌های زنجیره‌ای در فرودگاه‌های بین المللی و حتی هتل‌های کیش راه اندازی کنیم.

در ادامه نشست خبری، علی باقری مدیرعامل مجری خدمات فرودگاهی در خصوص انعقاد قرارداد با آژانس مسافرتی و سکو‌های اینترنتی برای ارائه خدمات تشریفات گفت: در حال حاضر برای ارائه خدمات تشریفات فرودگاهی با ۲۰ آژانس قرارداد منعقد کرده ایم و در تلاش هستیم به صورت مستقل فعالیت کنیم.

وی افزود: برای ارائه خدمات فرودگاهی ۱۸ خودرو اضافه شده و خدمات رایگان ترانسفر به مسافران ارائه می‌شود.

او تاکید کرد: میانگین مسافرانی که از خدمات فرودگاهی استفاده می‌کنند بین سه هزار تا سه هزار و۲۰۰ مسافر است و با توجه به افزایش تعداد مسافران همزمان با راه اندازی فاز دوم فرودگاه امام خمینی، فضای بوردینگ از ۲۰۰ متر به ۴۰۰ متر اضافه شده و تعداد پارکینگ‌های روباز ما هم به بیش از ۲۰۰ خودرو رسیده است.